VITAMIN C CÓ CÔNG DỤNG GÌ? LIỀU DÙNG, TÁC DỤNG PHỤ NẾU THỪA VÀ THIẾU

Các tên khác của vitamin C bao gồm axit L-ascorbic, axit ascorbic và L-ascorbate.

Trong bài viết này, hãy cùng chuyên gia shapeline tìm hiểu thêm về công dụng, liều dùng, nguồn gốc của Vitamin A. 

Vitamin C là gì?

Vitamin C là một chất chống oxy hóa và chất dinh dưỡng thiết yếu có nhiều chức năng quan trọng đối với sức khỏe. Nó giúp hình thành và duy trì xương, da và mạch máu. Nó cũng là một chất chống oxy hóa., nó giúp sản xuất collagen, giảm stress oxy hóa và tăng cường chữa lành vết thương. 

Vitamin C xuất hiện tự nhiên trong một số loại thực phẩm, đặc biệt là trái cây và rau quả và Thuốc bổ sung vitamin C.

Công dụng từ vitamin C 

Vitamin C hòa tan trong nước và cơ thể không lưu trữ nó. Để duy trì đủ lượng vitamin C, mọi người cần tiêu thụ thực phẩm có chứa vitamin C mỗi ngày. 

Cơ thể cần vitamin C cho các chức năng khác nhau, vai trò của vitamin C như: 

• Giúp cơ thể sản xuất collagen , L-carnitine và một số chất dẫn truyền thần kinh.

• Là một chất chống oxy hóa , nó giúp loại bỏ các chất không mong muốn được gọi là các loài oxy hóa phản ứng (ROS) khỏi cơ thể.

• Giúp cơ thể hấp thụ sắt.

• Giúp tăng cường hệ thống miễn dịch .

• Giúp tăng cường chữa lành vết thương. 

ROS là các chất như gốc tự do sinh ra từ các quá trình tự nhiên của cơ thể, tiếp xúc với môi trường và các yếu tố khác. Chúng có thể dẫn đến làm oxy hóa , do đó có thể gây ra tổn thương tế bào.

Hoạt động chống oxy hóa của vitamin C có thể giúp giảm viêm và giảm nguy cơ phát triển các bệnh khác nhau, bao gồm một số bệnh ung thư . 

Cơ thể cần vitamin C để sản xuất collagen. Đây là thành phần chính của mô liên kết và chiếm 1–2% mô cơ. 

Collagen là một thành phần quan trọng trong các mô sợi như: 

• Gân
• Dây chằng
• Làn da
• Giác mạc
• Sụn
• Xương
• Ruột
• Mạch máu 

Hàm lượng vitamin C trong cơ thể thấp có thể dẫn đến bệnh còi . Các triệu chứng của bệnh còi bao gồm sưng khớp, chảy máu nướu răng và răng lung lay, thiếu máu và mệt mỏi . 

Các công dụng chính của vitamin C

Làm lành vết thương: Vitamin C giúp cơ thể sản xuất collagen và có trong da, cơ và các mô khác.

Những người hấp thụ ít vitamin C có thể chậm lành vết thương hơn, vì cơ thể họ sẽ ít có khả năng sản xuất collagen hơn.

Trong thời gian hồi phục, các chuyên gia chăm sóc sức khỏe có thể giới thiệu bổ sung cho những người có lượng vitamin C thấp.

Sức khỏe tim mạch: Vitamin C có thể có lợi cho sức khỏe tim mạch vì một số lý do. Các nghiên cứu đã gợi ý rằng nó có thể:

• Có đặc tính chống oxy hóa

• Giúp mở rộng mạch máu

• Cải thiện sản xuất oxit nitric

• Giúp giảm sự bất ổn định của mảng bám trong xơ vữa động mạch

Điều này có thể giúp bảo vệ chống lại bệnh tim và tăng huyết áp, hoặc huyết áp cao.

Tuy nhiên, chưa đủ bằng chứng để gợi ý rằng dùng chất bổ sung sẽ giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch.

Đục thủy tinh thể và thoái hóa điểm vàng do tuổi tác: Vitamin C có thể giúp hạ thấp nguy cơ bị đục thủy tinh thể và làm chậm sự tiến triển của bệnh thoái hóa điểm vàng do tuổi tác . Tuy nhiên, nghiên cứu thêm là cần thiết.

Các chuyên gia tin rằng căng thẳng oxy hóa có thể là một yếu tố trong cả hai điều kiện, vì vậy bất kỳ lợi ích nào có thể là do hoạt động chống oxy hóa của vitamin C.

Bệnh tiểu đường: Một nghiên cứu năm 2019. Đã xem xét 31 người khoảng 60 tuổi để xem liệu việc bổ sung vitamin C có tạo ra sự khác biệt đối với mức đường huyết của họ sau khi ăn hay không.

Sau khi dùng chất bổ sung trong 4 tháng, mức đường huyết và huyết áp của những người tham gia được cải thiện, so với dùng giả dược. Điều này cho thấy rằng một ngày nào đó, vitamin C có thể là một phương pháp điều trị bệnh tiểu đường .

Thiếu máu: Vitamin C giúp tăng cường hấp thu sắt , và một số chuyên gia chăm sóc sức khỏe khuyên bạn nên bổ sung vitamin C với viên sắt để cải thiện sự hấp thụ ở những người bị thiếu máu do thiếu sắt .

Một Nghiên cứu năm 2020 xem xét 432 người bổ sung sắt cho bệnh thiếu máu do thiếu sắt. Một số dùng vitamin C cùng với chất bổ sung sắt, và những người khác thì khôn

Phổi và hen suyễn: Ô nhiễm không khí bao gồm nhiều chất và hóa chất khác nhau có thể có tác động tiêu cực đến sức khỏe của con người.

Vài nghiên cứu đã gợi ý rằng sự kết hợp giữa vitamin C và vitamin E có thể có tác dụng chống oxy hóa giúp giảm các triệu chứng của bệnh hen suyễn và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính .

Dị ứng: Trong phản ứng dị ứng, hệ thống miễn dịch kích hoạt phản ứng viêm có thể dẫn đến các triệu chứng như sưng tấy và phát ban. Trong quá trình này, cơ thể sản xuất ROS, có thể dẫn đến stress oxy hóa.

Trong một Nghiên cứu năm 2018, 71 người bị dị ứng da hoặc đường hô hấp đã nhận được nhiều liều vitamin C tiêm tĩnh mạch khác nhau, và các nhà nghiên cứu đã quan sát mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng của những người tham gia. Bài báo của họ kết luận rằng dùng vitamin C liều cao có thể giúp giảm các triệu chứng dị ứng

Say tàu xe: Trong một Nghiên cứu năm 2014, 70 người đã uống 2 gam vitamin C hoặc giả dược và sau đó dành 20 phút trên bè cứu sinh trong một hồ bơi tạo sóng. Những người dùng chất bổ sung có mức độ say sóng thấp hơn .

Cảm cúm, cảm lạnh: Nhiều người tin rằng vitamin C có thể chữa cảm lạnh thông thường, nhưng nghiên cứu cho thấy không được xác nhận.

Tuy nhiên, dùng liều 200 miligam (mg) trở lên mỗi ngày có thể có lợi cho những người:

• Tham gia hoạt động thể chất khắc nghiệt

• Tiếp xúc với nhiệt độ lạnh

• Có mức vitamin C thấp do hút thuốc

Ung thư: Vitamin C có thể giúp điều trị ung thư, mặc dù các chuyên gia chưa xác nhận điều này.

Là một chất chống oxy hóa, vitamin C bảo vệ cơ thể khỏi stress oxy hóa, có thể xảy ra khi mức ROS cao. Căng thẳng oxy hóa có thể dẫn đến tổn thương tế bào và có thể đóng vai trò trong một số bệnh ung thư.

MỘT Nghiên cứu chuột năm 2015, phát hiện ra rằng dùng vitamin C liều cao có thể làm chậm sự phát triển của một số loại mô ung thư. Bài báo cho rằng một ngày nào đó, vitamin C có thể trở thành một phương pháp điều trị mới cho bệnh ung thư đại trực tràng .

Ngoài ra, các tác giả của một Đánh giá năm 2013 gợi ý rằng vitamin C có thể hoạt động tốt cùng với các phương pháp điều trị khác để mang lại lợi ích cho những người bị ung thư.

Các Viện ung thư quốc gia lưu ý rằng một số bác sĩ điều trị thay thế đã sử dụng vitamin C tiêm tĩnh mạch khi điều trị ung thư, mệt mỏi và nhiễm trùng. Tuy nhiên, họ lưu ý rằng cần phải nghiên cứu thêm.

Liều lượng vitamin C 

Liều lượng vitamin C được khuyến nghị thay đổi tùy theo độ tuổi. Mọi người cũng cần nhiều hơn trong khi mang thai và khi cho con bú. 

Liều đối đa của Vitamin C

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, giới hạn tối đa của vitamin C mà cơ thể có thể chấp nhận được là 2.000mg đối với người trên 19 tuổi. Mức giới hạn dành cho phụ nữ mang thai và đang cho con bú cũng tương tự như vậy.

Đối với trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh, mức vitamin C tối đa hàng ngày cụ thể là:

+ Trẻ 1 – 3 tuổi: 400mg

+ Trẻ 4 – 8 tuổi: 650mg

+ Trẻ 9 – 13 tuổi: 1.200mg

+ Trẻ vị thành niên 14 – 18 tuổi: 1.800mg

Bên cạnh đó cũng có liều giới hạn vitamin C cho một số trường hợp ngoại lệ cụ thể. Tuy nhiên, liều tối đa ngoại lệ thường chỉ được áp dụng khi có sự đồng ý của các chuyên gia y tế.

Liều khuyên dùng vitamin C

Liều lượng vitamin C được khuyên dùng mỗi ngày đối với người ở từng nhóm tuổi cụ thể như sau:

+ Trẻ từ 1 – 3 tuổi: 15mg

+ Trẻ từ 4 – 8 tuổi: 25mg

+ Trẻ từ 9 – 13 tuổi: 45mg

+ Trẻ vị thành niên 14 – 18 tuổi: 75mg (với nam) và 65mg (với nữ)

+ Người lớn trên 19 tuổi: 90mg (với nam) và 75mg (với nữ)

Một số trường hợp đặc biệt cần bổ sung thêm vitamin C như:

+ Người hút thuốc lá nên bổ sung thêm 35mg/ ngày so với liều khuyên dùng

+ Phụ nữ khi mang thai nên bổ sung 85mg vitamin C mỗi ngày

+ Phụ nữ đang cho con bú nên bổ sung 120mg vitamin C mỗi ngày

Cho đến nay, chưa có nghiên cứu về liều lượng vitamin C dành cho trẻ dưới 1 tuổi. Các chuyên gia có đưa ra số liệu ước chừng:

+ Trẻ dưới 6 tháng: 40mg

+ Trẻ 7 – 12 tháng: 50mg

Tuy nhiên, cơ thể không hấp thụ toàn bộ vitamin C được nạp vào cơ thể. Nếu lượng vitamin C được dùng mỗi ngày là 30 – 180mg thì chỉ 70 – 80% lượng vitamin C đó được cơ thể hấp thụ. Tỷ lệ hấp thụ vitamin C chỉ còn khoảng 50% nếu một người dùng nhiều hơn 1g vitamin C mỗi ngày. Lượng vitamin C còn lại không được hấp thụ sẽ đào thải qua đường tiểu.

Tác dụng phụ khi dùng quá liều vitamin C 

Lượng vitamin C tối đa được khuyến nghị cho người lớn là 2.000 mg mỗi ngày.

Uống quá nhiều vitamin C không có khả năng gây ra bất kỳ vấn đề đáng kể nào, nhưng nếu một người tiêu thụ hơn 1.000 mg vitamin C mỗi ngày, họ sẽ không hấp thụ hết. Điều này có thể dẫn đến tiêu chảy và khó chịu đường tiêu hóa.

Mọi người khó có thể tiêu thụ quá nhiều thông qua chế độ ăn uống của họ, và cơ thể họ không thể tích trữ nó. Tuy nhiên, việc ăn nhiều chất bổ sung có thể dẫn đến sỏi thận .

Điều này cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề tim mạch ở phụ nữ sau khi mãn kinh , nhưng không có đủ bằng chứng để xác nhận điều này.

Những người bị bệnh huyết sắc tố di truyền , là một chứng rối loạn hấp thu sắt, nên nói chuyện với chuyên gia chăm sóc sức khỏe của họ trước khi bổ sung vitamin C. Có mức vitamin C cao có thể dẫn đến tổn thương mô.

Triệu chứng nhiễm độc Vitamin C

Ngoài các tác dụng chính điều trị bệnh, Vitamin C cũng có thể gây ra một số tác dụng không mong muốn như:

+ Khó thở

+ Phát ban

+ Sưng môi, lưỡi, họng hoặc mặt

+ Tiêu chảy, co rút dạ dày

+ Ợ nóng, buồn nôn

Nếu bệnh nhân gặp phải một trong những biểu hiện kể trên, thì nên ngay lập tức và đến cơ sở y tế gần nhất để theo dõi thêm, không nên cho qua một số biểu hiện nhẹ mà có thể dẫn đến những biến chứng khó lường hơn.

Ai có nguy cơ bị thiếu vitamin C 

Những người có nguy cơ thiếu vitamin C bao gồm:

• Những người hút thuốc hoặc tiếp xúc với khói thuốc

• Trẻ sơ sinh chỉ uống sữa đã đun sôi hoặc bốc hơi

• Những người không ăn một chế độ ăn uống đa dạng

• Những người có tình trạng sức khỏe nhất định, đặc biệt là những người liên quan đến kém hấp thu ở ruột

 Uống vitamin C như thế nào?

Người dùng nên sử dụng vitamin theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ, tuyệt đối không tự ý tăng hoặc giảm liều lượng so với khuyến cáo.

Tùy thuộc vitamin C được bào chế dưới dạng nào mà có cách sử dụng phù hợp:

Kẹo cao su vitamin C: có thể nhai lâu tùy thích, lưu ý vứt đi sau khi nhai chứ không được nuốt.

Vitamin C dạng viên nhai: trước khi nuốt cần nhai hoàn toàn viên vitamin C, kết hợp uống nhiều nước.

Vitamin C dạng viên phóng thích kéo dài: nuốt trọn và không được nhai, nghiền nát hay đập vỡ viên.

Vitamin C dạng lỏng: sử dụng muỗng đo hoặc ly đo để đong liều lượng vitamin C vừa đủ.

Vitamin C dạng viên rã nhanh: chỉ mở bao bì khi sẵn sàng uống. Cần giữ tay khô khi lấy viên vitamin C ra khỏi bao bì và đặt vào miệng. Không nuốt ngay mà ngậm để vitamin tan rã trong miệng. Khi thuốc tan nên nuốt vài lần.

Các thực phẩm giàu vitamin C

Các nguồn cung cấp vitamin C tốt nhất là trái cây tươi và rau quả. Tuy nhiên, đun nóng và nấu trong nước có thể phá hủy một số hàm lượng vitamin C trong các loại thực phẩm này, vì vậy tốt nhất nên ăn thức ăn sống.

Một số nguồn cung cấp vitamin C tốt bao gồm:

• Ớt đỏ và xanh, cam và nước cam, chanh, bưởi, trái kiwi, dâu tây, rau bina và các loại rau lá xanh khác, cà chua, những quả khoai tây, đậu xanh...

Cam, chanh: Cam, chanh và các loại hoa quả cùng loài là nguồn cung cấp vitamin C dồi dào. Trong 100 gram cam chứa khoảng 53 mg loại vitamin này. Như vậy 1 quả cam trung bình cấp cho chúng ta khoảng 70mg loại vitamin này, còn chanh là 77mg.

Đu đủ: Mỗi 100g đu đủ chứa tới 62mg vitamin C. Ngoài ra, sử dụng 1 ly đu đủ giúp giảm viêm, cải thiện trí nhớ, ngăn ngừa oxy hóa tốt.

Dâu tây: Cứ 100g dâu tây chứa khoảng 59mg loại vitamin này, nửa cốc dâu tây cung cấp lượng 89mg vitamin C.

Bông cải xanh: Bông cải xanh rất giàu loại vitamin này (chứa 89 mg vitamin C trong 100g), giúp giảm viêm, giảm stress, tăng miễn dịch tốt.

Ớt vàng ngọt: Ớt vàng ngọt chứa lượng vitamin C rất cao, tới 183mg trên 100g. Ăn ớt ngọt cũng giúp ngăn ngừa đục thủy tinh thể.

Mùi tây: Mỗi 100g mùi tây chứa 133mg vitamin C, ăn mùi tây giúp tăng hấp thụ sắt cho cơ thể.

Loại vitamin này dễ bị phá hủy do nhiệt độ, ánh sáng nên cần chế biến, sử dụng hoa quả, trái cây đúng cách để hấp thu được lượng vitamin tối đa.

Tương tác thuốc với vitamin C 

Tương tác thuốc có thể làm thay đổi khả năng hoạt động của thuốc hoặc gia tăng ảnh hưởng của các tác dụng phụ. Tốt nhất, bạn hãy viết một danh sách những thuốc bạn đang dùng (bao gồm thuốc được kê toa, không kê toa, thực phẩm chức năng và thảo dược) cho bác sĩ xem. Không được tự ý dùng thuốc, ngưng hoặc thay đổi liều lượng của thuốc mà không có sự cho phép của bác sĩ. Thuốc vitamin C có thể gây tương tác với một số thuốc như:

+ Fluphenazine

+ Thuốc hóa trị ung thư

+ Nhóm thuốc statin

+ Aspirin

+ Estrogen

+ Warfarin

Những người hút thuốc có cần thêm vitamin C không?

Hút thuốc và tiếp xúc với các chất ô nhiễm khác có thể dẫn đến stress oxy hóa. Chất chống oxy hóa, chẳng hạn như vitamin C, có thể giúp giảm stress oxy hóa.

Những người hút thuốc có xu hướng có lượng vitamin C thấp hơn những người không hút thuốc. Điều này có thể là do có mức độ căng thẳng oxy hóa cao hơn.

Hút thuốc cũng gây viêm và tổn thương màng nhầy của miệng, cổ họng và phổi.

Vitamin C cần thiết cho niêm mạc khỏe mạnh và giúp giảm viêm, vì vậy Viện Y tế Quốc gia (NIH) khuyến cáo những người hút thuốc nên tiêu thụthêm 35 mg vitamin C mỗi ngày.